Viêm não Nhật Bản là một căn bệnh nhiễm trùng nặng nề gây ra bởi virus viêm não Nhật Bản (Japanese Encephalitis Virus - JEV), lây truyền qua muỗi Culex. Bệnh này thường gặp ở các nước châu Á và Tây Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam. Đây là các bệnh có tỷ lệ tử vong rất cao, để lại di chứng suốt đời như liệt, câm, điếc, mù, thiểu năng trí tuệ… Để phòng ngừa viêm não Nhật Bản, việc tiêm vắc-xin là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất. Tuy nhiên, có một thực tế đáng lo ngại là dù đã tiêm đủ các mũi vắc-xin, một số người vẫn mắc bệnh. Vậy, vì sao lại xảy ra hiện tượng này?
Virus viêm não Nhật Bản. (Japanese Encephalitis Virus - JEV).
Hiệu quả của vắc-xin viêm não Nhật BảnTrước tiên, cần khẳng định rằng vắc-xin viêm não Nhật Bản có hiệu quả rất cao trong việc phòng ngừa bệnh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng vắc-xin này có hiệu quả từ 85% đến 99% trong việc bảo vệ người tiêm khỏi virus JEV. Tuy nhiên, không có vắc-xin nào đảm bảo 100% hiệu quả phòng bệnh. Lý giải nguyên nhân tiêm đủ vắc-xin vẫn có nguy cơ mắc bệnh, Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), cho biết: "Với ca bệnh viêm não Nhật Bản B (cộng đồng vẫn thường gọi là viêm não Nhật Bản), sau khi đã tiêm đủ 4 mũi vắc-xin, nhưng vẫn mắc bệnh, thì bệnh nhân đó cần được đánh giá lại viêm não do nguyên nhân gì? Vì có nhiều nguyên nhân gây viêm não, mặc dù khá hay gặp ở trẻ nhỏ là viêm não Nhật Bản B, đặc biệt khi chưa có tiêm chủng mở rộng. Còn vắc-xin viêm não Nhật Bản B thì chỉ phòng được viêm não Nhật Bản B chứ không phòng bệnh viêm não do nguyên nhân khác. Chưa kể hiệu lực của vắc-xin không bao giờ đạt được 100%. Do đó, có thể tiêm rồi vẫn mắc".
Vắc-xin phòng ngừa viêm não Nhật Bản.
Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc-xin bao gồm:Đáp ứng miễn dịch của cơ thể: Mỗi người có hệ miễn dịch khác nhau, và không phải ai cũng tạo ra được mức độ kháng thể đủ cao sau khi tiêm vắc xin. Một số người có thể có đáp ứng miễn dịch yếu, khiến cho họ vẫn có nguy cơ mắc bệnh dù đã tiêm đủ các mũi.Chất lượng vắc-xin: Chất lượng của vắc-xin cũng đóng vai trò quan trọng. Vắc-xin có thể bị giảm hiệu quả nếu không được bảo quản đúng cách, hoặc nếu quy trình sản xuất không đảm bảo chất lượng.Thời gian bảo vệ: Hiệu quả bảo vệ của vắc-xin không kéo dài mãi mãi. Với vắc-xin viêm não Nhật Bản, hiệu quả bảo vệ thường kéo dài khoảng 1-3 năm sau khi tiêm đủ liều cơ bản. Do đó, nếu không tiêm nhắc lại theo đúng lịch trình, người đã tiêm vắc-xin vẫn có nguy cơ mắc bệnh.Đánh giá dịch tễ để triển khai chiến dịch tiêm chủng mở rộngTheo chuyên gia của Tiêm chủng mở rộng (TCMR) quốc gia cho biết, các năm qua, TCMR quốc gia đã cùng các địa phương tổ chức tiêm bù, tiêm vét cho các trẻ chưa tiêm chủng đầy đủ, để các trẻ có kháng thể, được bảo vệ tốt nhất. Ngoài ra, TCMR còn có các chiến dịch tiêm chủng, ngoài tiêm chủng thường xuyên đã duy trì tại các trạm y tế xã, phường.Chiến dịch tiêm chủng được thực hiện được căn cứ trên diễn biến thực tế về dịch bệnh tại địa phương để ngăn dịch bùng phát, hoặc triển khai tại vùng dịch tễ có yếu tố nguy cơ, ví dụ như, từng tiêm vắc xin sởi-rubella, bạch hầu hoặc vắc xin bại liệt, viêm não Nhật Bản.Tuy nhiên, để bảo vệ trẻ em trước bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, mỗi gia đình vẫn cần phải cho trẻ tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch và tiêm bù mũi nếu đã hoãn tiêm. Không chỉ với viêm não Nhật Bản, mà trẻ cần được tiêm đầy đủ với các bệnh truyền nhiễm đã có vắc-xin.
Phụ huynh cần tiêm đủ các mũi vắc-xin và mũi nhắc lại vắc-xin viêm não Nhật Bản cho trẻ.
Tiêm vắc-xin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm não Nhật Bản, nhưng không phải là biện pháp duy nhất. Hiệu quả của vắc-xin có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, từ đáp ứng miễn dịch của cơ thể đến chất lượng vắc-xin và thời gian bảo vệ. Do đó, dù đã tiêm đủ các mũi vắc-xin, việc duy trì các biện pháp phòng ngừa khác và tuân thủ lịch tiêm nhắc lại là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe.Các vắc-xin trong TCMR do Nhà nước tổ chức, mua vắc-xin và từ nguồn viện trợ, tiêm miễn phí cho các trẻ.Hiện nay, vắc-xin viêm não Nhật Bản B có lịch tiêm như sau:Tiêm lần 1: khi trẻ đủ 1 tuổiTiêm lần 2: 1 - 2 tuần sau lần 1Tiêm lần 3: 1 năm sau lần 1Lịch tiêm chủng mới nhất do Bộ Y tế cập nhật đến thời điểm này, có 11 bệnh truyền nhiễm bắt buộc sử dụng vắc-xin. Trong đó, có viêm não Nhật Bản B.Trước đây khi chưa triển khai vắc-xin viêm não Nhật Bản B, tỷ lệ trẻ mắc bệnh này chiếm đến 50% các ca viêm não. Hiện, tỷ lệ này giảm thấp, còn khoảng 5 - 15%.
